Công chứng văn bản từ chối nhận di sản: Khi nào bị từ chối?
Trong quá trình thực hiện thủ tục thừa kế, việc lập văn bản từ chối nhận di sản là quyền của người thừa kế theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, không phải mọi yêu cầu công chứng loại văn bản này đều được chấp nhận. Trên thực tế, có nhiều trường hợp công chứng viên buộc phải từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản vì không đáp ứng đủ điều kiện về chủ thể, thời điểm, hồ sơ hoặc nội dung. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể các căn cứ pháp lý và tình huống thực tế liên quan đến vấn đề này, theo Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2023) và Bộ luật Dân sự 2015.
1. Căn cứ pháp lý về công chứng và quyền từ chối nhận di sản
Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: “Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.”
Điều 4 và Điều 40 Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung 2023) quy định: “Công chứng viên có quyền từ chối công chứng nếu thấy hồ sơ không hợp lệ, người yêu cầu không đủ năng lực hành vi dân sự, nội dung vi phạm pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.”
Như vậy, việc từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản hoàn toàn có cơ sở nếu người yêu cầu hoặc hồ sơ không đáp ứng điều kiện pháp lý cần thiết.
2. Các trường hợp bị từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản
2.1. Hồ sơ công chứng không hợp lệ
Công chứng viên chỉ có thể chứng nhận khi hồ sơ chứng minh tư cách người thừa kế và di sản hợp pháp được cung cấp đầy đủ. Theo quy định tại Điều 40 Luật Công chứng 2014, hồ sơ cần có:
Giấy tờ tùy thân (CMND/CCCD, hộ khẩu);
Giấy chứng tử của người để lại di sản;
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản (sổ đỏ, sổ tiết kiệm…);
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, di chúc nếu có).
Nếu thiếu một trong các giấy tờ này, công chứng viên sẽ từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản vì không có căn cứ xác định người yêu cầu là người thừa kế hợp pháp.
Ví dụ thực tế: Ông B đến văn phòng công chứng xin lập văn bản từ chối nhận phần đất của cha để lại, nhưng không có giấy chứng tử của cha và không chứng minh được quan hệ cha – con. Công chứng viên buộc phải từ chối vì hồ sơ không hợp lệ.
2.2. Người lập văn bản không đủ năng lực hành vi dân sự hoặc không tự nguyện
Theo Điều 59 Luật Công chứng 2014, người yêu cầu công chứng phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và tự nguyện. Do đó, nếu người thừa kế:
thì công chứng viên có quyền từ chối công chứng vì văn bản không thể hiện đúng ý chí tự nguyện của người lập.
Ví dụ: Bà C bị con trai yêu cầu ký văn bản từ chối nhận di sản của chồng để chuyển toàn bộ đất cho anh ta. Khi làm việc, công chứng viên nhận thấy bà C có dấu hiệu bị ép buộc và đã từ chối công chứng để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bà.
2.3. Nội dung văn bản vi phạm pháp luật hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản
Khoản 1 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rõ:
“Việc từ chối nhận di sản không được nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của người thừa kế.”
Nếu công chứng viên phát hiện người thừa kế lập văn bản từ chối để né tránh nghĩa vụ trả nợ hoặc nghĩa vụ tài chính khác, thì phải từ chối công chứng vì hành vi này trái pháp luật.
Ví dụ thực tế: Anh D đang nợ ngân hàng và bị khởi kiện. Khi cha mất, anh D lập văn bản từ chối nhận di sản (một căn nhà) để tránh bị kê biên tài sản. Công chứng viên phát hiện mục đích này và từ chối chứng nhận, theo đúng quy định pháp luật.
2.4. Văn bản lập sai thời điểm hoặc sau khi di sản đã được chia
Một lỗi khá phổ biến là người thừa kế lập văn bản từ chối sau khi di sản đã được phân chia hoặc đã sang tên cho người khác. Theo khoản 2 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, việc từ chối phải được lập trước khi chia di sản.
Nếu người thừa kế nộp yêu cầu công chứng sau thời điểm này, công chứng viên có quyền từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản, vì giao dịch đã phát sinh hiệu lực pháp lý.
Ví dụ: Sau khi di sản là một căn nhà đã được chia cho ba anh em, người em út mới đến công chứng từ chối nhận phần của mình. Công chứng viên sẽ không thể chứng nhận vì thời điểm đã quá hạn hợp lệ.
3. Một số lưu ý để tránh bị từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Để tránh việc bị từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người thừa kế cần:
Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý chứng minh quyền thừa kế;
Lập văn bản từ chối trước thời điểm chia di sản;
Đảm bảo ý chí tự nguyện, không bị ép buộc hoặc lừa dối;
Nếu ủy quyền, phải ghi rõ phạm vi ủy quyền, có công chứng hợp lệ.
Những yếu tố trên không chỉ giúp hồ sơ được chấp nhận nhanh chóng mà còn đảm bảo tính hợp pháp, tránh tranh chấp sau này.
>>> Xem thêm: Cập nhật mức Phí công chứng mới nhất theo quy định.
4. Kết luận
Không phải mọi yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản đều được chấp nhận. Công chứng viên có thể từ chối công chứng văn bản từ chối nhận di sản khi người yêu cầu không đủ điều kiện về chủ thể, thời điểm, hồ sơ hoặc nội dung vi phạm pháp luật.
Do đó, người thừa kế cần nắm rõ quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Công chứng 2014 (sửa đổi 2023), đồng thời nên tham khảo ý kiến văn phòng công chứng uy tín trước khi lập văn bản để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu lực của giao dịch.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
