Thời điểm có hiệu lực của văn bản từ chối nhận di sản
Trong các thủ tục thừa kế tài sản, việc từ chối nhận di sản là quyền hợp pháp của người thừa kế nhằm chuyển phần tài sản đó cho người khác theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, không ít người thắc mắc rằng thời điểm hiệu lực văn bản từ chối nhận di sản sau khi công chứng là khi nào, liệu có cần chờ xác nhận hay nộp hồ sơ ở cơ quan khác hay không. Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ vấn đề này dựa trên Luật Dân sự, Luật Công chứng và các văn bản hướng dẫn mới nhất năm 2025.
Việc từ chối nhận di sản được quy định rõ trong Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể như sau:
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản và được công chứng, chứng thực.”
Bên cạnh đó, Điều 59 Luật Công chứng 2014 quy định:
“Công chứng viên chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của văn bản từ chối nhận di sản do người thừa kế lập.”
Hai quy định này khẳng định rằng, để văn bản này hợp pháp, người thừa kế phải lập thành văn bản và được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ.
2. Thời điểm hiệu lực văn bản từ chối nhận di sản theo quy định pháp luật
Theo Điều 5 Luật Công chứng 2014, văn bản công chứng có hiệu lực kể từ thời điểm được công chứng viên ký và đóng dấu của tổ chức hành nghề công chứng, trừ khi các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
Như vậy, văn bản này sẽ có hiệu lực ngay tại thời điểm công chứng viên ký và đóng dấu công chứng. Cụ thể:
Không cần thêm bước đăng ký, xác nhận hay nộp lại để được “kích hoạt hiệu lực”.
Hiệu lực này mang tính pháp lý ràng buộc, có thể được sử dụng để làm căn cứ phân chia di sản, xác lập quyền sở hữu của những người thừa kế còn lại.
Tóm lại: Thời điểm hiệu lực văn bản này chính là ngày, giờ ghi trên văn bản công chứng, được ký xác nhận bởi công chứng viên.
3. Điều kiện để văn bản từ chối nhận di sản có hiệu lực hợp pháp
Để văn bản từ chối nhận di sản có giá trị pháp lý và được công chứng viên chấp nhận, người thừa kế cần đáp ứng đồng thời các điều kiện sau:
a. Về thời gian thực hiện Theo khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, việc từ chối phải được thực hiện trước thời điểm phân chia di sản. Sau khi di sản đã được chia, việc từ chối sẽ không còn giá trị pháp lý.
b. Về hình thức văn bản Văn bản phải được lập thành văn bản riêng biệt, có nội dung rõ ràng, thể hiện ý chí tự nguyện và được công chứng, chứng thực hợp lệ theo quy định tại Điều 59 Luật Công chứng 2014.
c. Về chủ thể thực hiện Người lập văn bản phải là người thừa kế hợp pháp, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không bị lừa dối, ép buộc khi lập văn bản.
d. Về mục đích Không được từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính hoặc che giấu tài sản. Nếu cơ quan có thẩm quyền phát hiện hành vi này, văn bản có thể bị tuyên vô hiệu theo quy định của Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015.
4. Ví dụ minh họa thực tế về thời điểm hiệu lực của văn bản từ chối nhận di sản
Trường hợp 1: Bà Mai là người thừa kế quyền sử dụng đất của cha mẹ để lại. Ngày 5/3/2025, bà đến Phòng công chứng Nguyễn Huệ (TP.HCM) để lập và công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Công chứng viên ký và đóng dấu vào lúc 10h00 cùng ngày. Như vậy, văn bản có hiệu lực pháp lý kể từ 10h00 ngày 5/3/2025. Kể từ thời điểm đó, bà Mai không còn quyền yêu cầu nhận phần di sản của mình.
Trường hợp 2: Anh Bình là người thừa kế cùng 3 anh chị em khác. Anh ký văn bản từ chối nhận di sản vào ngày 12/4/2025, nhưng đến 20/4/2025 mới mang đi công chứng. Lúc này, việc chia di sản đã được thực hiện vào ngày 18/4/2025. Trong trường hợp này, văn bản từ chối không còn giá trị pháp lý, bởi được lập và công chứng sau thời điểm chia di sản, vi phạm quy định tại khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự.
5. Một số lưu ý khi xác định thời điểm hiệu lực văn bản từ chối nhận di sản
Để tránh rủi ro trong quá trình lập và sử dụng văn bản từ chối nhận di sản, người dân cần chú ý:
Chỉ có hiệu lực sau khi được công chứng hoặc chứng thực hợp lệ. Nếu chỉ là bản viết tay hoặc ký riêng lẻ, văn bản đó không có giá trị pháp lý.
Không được công chứng sau thời điểm di sản đã chia. Việc này khiến văn bản bị vô hiệu, không được chấp nhận khi làm thủ tục sang tên, phân chia tài sản.
Văn bản có hiệu lực kể từ ngày công chứng, không cần thêm thủ tục xác nhận. Tuy nhiên, người lập nên lưu bản sao công chứng hợp lệ để sử dụng khi làm việc với các cơ quan thuế, tài nguyên môi trường hoặc tòa án.
Nếu người thừa kế ở nước ngoài, văn bản từ chối nhận di sản phải được lập tại cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam, sau đó hợp pháp hóa lãnh sự trước khi sử dụng trong nước.
Trong trường hợp có tranh chấp, thời điểm hiệu lực ghi trong văn bản công chứng sẽ là căn cứ pháp lý để tòa án xem xét quyền và nghĩa vụ của người thừa kế.
Theo Luật Công chứng 2014 và Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm hiệu lực của văn bản từ chối nhận di sản được xác định là thời điểm công chứng viên ký tên, đóng dấu công chứng trên văn bản. Từ thời điểm đó, người thừa kế chính thức mất quyền hưởng di sản và không thể rút lại ý chí trừ trường hợp đặc biệt được tòa án chấp thuận. Do vậy, trước khi lập văn bản từ chối nhận di sản, người thừa kế nên tìm hiểu kỹ về hậu quả pháp lý và thời điểm hiệu lực, đồng thời thực hiện công chứng đúng quy định để tránh phát sinh tranh chấp sau này.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
