Ủy quyền cho người khác công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Trong thực tế, không ít trường hợp người được hưởng thừa kế không thể trực tiếp đến cơ quan công chứng để lập văn bản từ chối nhận di sản do bận công việc, sức khỏe yếu hoặc đang ở nước ngoài. Lúc này, câu hỏi thường gặp là: “Có được ủy quyền cho người khác công chứng văn bản từ chối nhận di sản không?”. Bài viết dưới đây sẽ phân tích căn cứ pháp lý, quy trình thực hiện và những rủi ro cần lưu ý khi thực hiện ủy quyền công chứng văn bản từ chối nhận di sản, theo quy định mới nhất năm 2025.
>>> Xem thêm: Giải pháp tối ưu cho doanh nghiệp cần công chứng nhanh – Văn phòng công chứng.
1. Căn cứ pháp lý về việc từ chối nhận di sản và ủy quyền
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, với điều kiện việc từ chối phải được thực hiện trước khi phân chia di sản và bằng văn bản.
“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.”
Đồng thời, Điều 562 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về hợp đồng ủy quyền:
“Hợp đồng ủy quyền là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên được ủy quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc nhân danh bên ủy quyền.”
Tuy nhiên, không phải mọi việc đều được phép ủy quyền. Theo quy định tại Điều 563 Bộ luật Dân sự 2015 và Điều 5 Nghị định 23/2015/NĐ-CP, chỉ những công việc mà pháp luật không bắt buộc người có quyền, nghĩa vụ phải tự mình thực hiện thì mới được ủy quyền.
2. Có được ủy quyền công chứng văn bản từ chối nhận di sản không?
Về nguyên tắc, việc từ chối nhận di sản là quyền nhân thân gắn liền với người thừa kế, thể hiện ý chí tự nguyện của chính họ. Theo quy định của Điều 59 Luật Công chứng 2014, văn bản từ chối nhận di sản phải được người thừa kế trực tiếp ký và công chứng.
Do đó, người được hưởng di sản không được phép ủy quyền cho người khác công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Lý do là vì hành vi này liên quan đến quyền sở hữu và quyền nhân thân, không thể thay thế bằng hành vi của người khác.
Tóm lại:
Không được ủy quyền cho người khác ký hoặc công chứng văn bản từ chối nhận di sản.
Có thể ủy quyền thực hiện thủ tục hành chính khác sau khi văn bản này đã được lập hợp lệ (ví dụ: nộp hồ sơ tại cơ quan công chứng, nộp cho cơ quan thuế hoặc cơ quan đăng ký đất đai).
3. Trường hợp đặc biệt được phép ủy quyền liên quan đến việc từ chối di sản
Mặc dù không được ủy quyền ký văn bản từ chối nhận di sản, nhưng pháp luật cho phép ủy quyền một phần công việc hành chính liên quan, nếu người thừa kế đã lập văn bản từ chối hợp lệ.
Theo Điều 138 Bộ luật Dân sự 2015, bên được ủy quyền chỉ được thực hiện công việc “trong phạm vi ủy quyền”. Nghĩa là:
Người thừa kế có thể ủy quyền cho người khác nộp, nhận hồ sơ, bản sao công chứng, giấy tờ liên quan tại cơ quan công chứng.
Nhưng không thể ủy quyền cho người khác thay mặt mình ký văn bản thể hiện ý chí từ chối di sản.
Ví dụ minh họa: Bà Hồng (đang sinh sống tại Đức) là người thừa kế căn nhà của cha mẹ ở TP.HCM. Bà muốn từ chối nhận di sản để nhường lại cho em trai. Trong trường hợp này, bà phải lập văn bản từ chối nhận di sản tại Lãnh sự quán Việt Nam tại Đức, sau đó gửi về Việt Nam để công chứng hoặc chứng thực lại theo quy định. Tuyệt đối không được ủy quyền cho người em trai ở Việt Nam thay mặt mình ký văn bản từ chối.
4. Quy trình đúng khi người thừa kế không thể trực tiếp đến công chứng
Nếu người thừa kế không thể trực tiếp đến cơ quan công chứng, có thể thực hiện một trong các cách sau:
Cách 1. Công chứng tại nơi cư trú hiện tại (nếu trong nước) Người thừa kế có thể đến phòng công chứng tại nơi mình đang sinh sống để lập văn bản từ chối nhận di sản. Sau đó, gửi bản công chứng cho các đồng thừa kế hoặc cho cơ quan công chứng nơi đang thực hiện thủ tục khai nhận di sản.
Cách 2. Công chứng tại cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài Nếu người thừa kế đang ở nước ngoài, có thể đến Đại sứ quán hoặc Lãnh sự quán Việt Nam để công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Theo Điều 78 Luật Công chứng 2014, các cơ quan này có thẩm quyền công chứng, chứng thực hợp pháp các giấy tờ của công dân Việt Nam ở nước ngoài.
Cách 3. Ký trước mặt công chứng viên qua hình thức lưu động (trong trường hợp đặc biệt) Nếu người thừa kế ốm đau, mất khả năng di chuyển, họ có thể đề nghị công chứng viên đến nơi cư trú để chứng nhận văn bản từ chối. Hình thức này được quy định tại Điều 44 Luật Công chứng 2014 về công chứng ngoài trụ sở.
5. Lưu ý quan trọng khi thực hiện ủy quyền công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Khi thực hiện ủy quyền công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người dân cần đặc biệt lưu ý những điểm sau để tránh rủi ro pháp lý:
Không ủy quyền ký thay văn bản từ chối: Hành vi này sẽ khiến văn bản vô hiệu vì không thể hiện ý chí thật của người thừa kế.
Ủy quyền chỉ hợp lệ cho thủ tục hành chính phụ trợ, như nộp hoặc nhận hồ sơ.
Nếu ở nước ngoài, văn bản từ chối phải được lập tại cơ quan ngoại giao của Việt Nam hoặc được hợp pháp hóa lãnh sự trước khi sử dụng tại Việt Nam.
Không được từ chối để trốn nghĩa vụ tài sản: Nếu người thừa kế đang có khoản nợ và dùng việc từ chối để né tránh nghĩa vụ, Tòa án có thể tuyên văn bản từ chối vô hiệu theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015.
Nên tham khảo ý kiến luật sư hoặc công chứng viên để xác định cách lập và nộp hồ sơ phù hợp, tránh sai sót khiến văn bản bị từ chối công chứng.
Ví dụ thực tế: Anh Minh là người thừa kế quyền sử dụng đất của cha. Do đang làm việc tại Singapore, anh muốn ủy quyền cho chị gái ở Việt Nam công chứng thay. Tuy nhiên, công chứng viên giải thích rằng anh không thể ủy quyền ký văn bản từ chối nhận di sản, mà chỉ có thể ủy quyền chị gái nộp và nhận hồ sơ. Anh Minh sau đó lập văn bản tại Lãnh sự quán Việt Nam tại Singapore, hợp pháp hóa và gửi về nước — văn bản này được chấp nhận hợp lệ.
Như vậy, theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Công chứng 2014, không được ủy quyền cho người khác công chứng hoặc ký văn bản từ chối nhận di sản, bởi đây là quyền nhân thân thể hiện ý chí cá nhân. Tuy nhiên, người thừa kế có thể ủy quyền thực hiện các công việc hành chính liên quan như nộp hồ sơ, nhận kết quả hoặc làm thủ tục hợp pháp hóa lãnh sự. Để tránh rủi ro, người dân nên thực hiện công chứng trực tiếp hoặc tại cơ quan đại diện ngoại giao trong trường hợp ở nước ngoài, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật mới nhất năm 2025.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
