Công chứng văn bản từ chối nhận di sản và thỏa thuận chia di sản
Trong quá trình giải quyết thừa kế, hai loại văn bản thường khiến nhiều người nhầm lẫn là văn bản từ chối nhận di sản và văn bản thỏa thuận phân chia di sản. Cả hai đều có thể được công chứng, nhưng bản chất pháp lý, mục đích và hậu quả pháp lý lại hoàn toàn khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt công chứng văn bản từ chối nhận di sản với văn bản thỏa thuận phân chia di sản, dựa trên các quy định mới nhất của Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2023).
Điều 659 và Điều 660: Quy định về việc chia di sản theo thỏa thuận giữa những người thừa kế.
Luật Công chứng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2023):
Điều 40, Điều 42 và Điều 59: Quy định về hồ sơ, thủ tục và thẩm quyền công chứng.
Các quy định này là căn cứ để công chứng viên xác định điều kiện hợp pháp của từng loại văn bản.
2. Điểm khác biệt cơ bản giữa hai loại văn bản
2.1. Về mục đích lập văn bản
Văn bản từ chối nhận di sản: Người thừa kế từ bỏ quyền hưởng phần di sản của mình. Việc từ chối này thường xuất phát từ lý do cá nhân (đã có điều kiện kinh tế, muốn nhường cho người khác, không muốn tham gia tranh chấp…).
Văn bản thỏa thuận phân chia di sản: Các người thừa kế cùng nhau thỏa thuận cách chia di sản (chia bằng hiện vật, chia theo tỷ lệ, hoặc chuyển nhượng cho nhau). Mục đích của văn bản này là xác định ai được nhận phần tài sản nào.
2.2. Về chủ thể tham gia công chứng
Công chứng văn bản từ chối nhận di sản: Chỉ có người thừa kế muốn từ chối tham gia ký trước công chứng viên.
Công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản: Tất cả những người thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc phải cùng tham gia, ký xác nhận và thể hiện sự đồng thuận về việc phân chia.
Ví dụ thực tế: Ông A mất, để lại nhà và đất cho ba người con.
Nếu người con cả muốn từ chối nhận phần thừa kế, anh ta lập văn bản từ chối nhận di sản.
Nếu ba người con muốn chia cụ thể phần tài sản, họ cùng lập văn bản thỏa thuận phân chia di sản.
2.3. Về thời điểm lập và công chứng
Thời điểm công chứng văn bản từ chối nhận di sản: Theo khoản 2 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, văn bản này phải được lập trước khi di sản được chia. Sau khi chia xong, việc từ chối sẽ không còn giá trị pháp lý.
Thời điểm công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản: Được lập sau khi người để lại di sản qua đời và tất cả người thừa kế đã xác định được quyền hưởng di sản.
Khi công chứng văn bản từ chối nhận di sản: Phần di sản của người từ chối sẽ được chia lại cho những người thừa kế còn lại, theo quy định tại khoản 3 Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015. Người từ chối mất hoàn toàn quyền đối với tài sản đó.
Khi công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản: Các bên xác lập quyền sở hữu, quyền sử dụng đối với phần di sản được chia. Văn bản công chứng là căn cứ để đăng ký sang tên tài sản (như sổ đỏ, sổ tiết kiệm…).
Ví dụ minh họa: Trong trường hợp ông B mất để lại 1 thửa đất, 2 người con là C và D.
Nếu C từ chối nhận, D sẽ được hưởng toàn bộ.
Nếu cả hai cùng muốn phân chia, họ lập văn bản thỏa thuận: C nhận 60%, D nhận 40%.
Văn bản từ chối nhận di sản: Không bắt buộc phải công chứng, nhưng công chứng giúp bảo đảm giá trị pháp lý, tránh tranh chấp về sau.
Văn bản thỏa thuận phân chia di sản: Bắt buộc phải công chứng hoặc chứng thực, vì là cơ sở để cơ quan nhà nước đăng ký sang tên tài sản theo quy định tại Điều 57 Luật Công chứng 2014.
3. Hồ sơ cần chuẩn bị khi công chứng từng loại văn bản
3.1. Hồ sơ công chứng văn bản từ chối nhận di sản
Giấy tờ tùy thân của người từ chối (CMND/CCCD, sổ hộ khẩu);
Giấy chứng tử của người để lại di sản;
Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng di sản;
Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh, di chúc nếu có).
3.2. Hồ sơ công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản
Hồ sơ tương tự như trên, nhưng phải có giấy tờ của tất cả người thừa kế;
Trường hợp có người ủy quyền thì cần giấy ủy quyền công chứng hợp lệ.
4. Một số lưu ý khi phân biệt công chứng văn bản từ chối nhận di sản và thỏa thuận phân chia di sản
Nên xác định rõ mục đích trước khi lập văn bản: muốn từ bỏ quyền hay muốn thỏa thuận chia.
Thời điểm lập văn bản rất quan trọng, đặc biệt là văn bản từ chối phải được thực hiện trước khi di sản được chia.
Cần lập văn bản tại tổ chức hành nghề công chứng để đảm bảo hiệu lực pháp lý, tránh bị vô hiệu do hình thức.
Việc phân biệt công chứng văn bản từ chối nhận di sản và văn bản thỏa thuận phân chia di sản giúp người thừa kế lựa chọn đúng hình thức phù hợp với nhu cầu thực tế. Văn bản từ chối nhằm từ bỏ quyền hưởng di sản, còn văn bản thỏa thuận nhằm xác định cách chia tài sản giữa các đồng thừa kế. Hiểu rõ sự khác biệt này không chỉ giúp quá trình công chứng diễn ra nhanh chóng, hợp pháp mà còn tránh được tranh chấp thừa kế sau này. Người dân nên tham khảo ý kiến của công chứng viên hoặc luật sư chuyên về thừa kế trước khi thực hiện để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
